OTOMATİK VİTES ŞANZIMAN NEDİR?

Sürücünün vites koluyla vites değiştirmediği ve debriyaj pedalına basmadığı, vites geçişlerinin otomatik olarak yapıldığı vites kutusuna genel anlamda otomatik vites denir. Debriyaj pedalı bulunmaz. Vites geçişleri, sürüş şartlarına bağlı olarak şanzıman kontrol ünitesi (ecu-mekatronik-beyin) tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. Manuel şanzımana kıyasla büyük bir sürüş konforu sağlar.

Otomatik Şanzıman Çeşitleri:
A) Otomatik vites kutuları:
*Klasik tam otomatik vites kutuları
*CVT Şanzımanlar

B) Yarı otomatik vites kutuları
*Tek kavramalı yarı otomatik şanzımanlar (Kuru Kavrama)
*Çiftkavramalı yarı otomatik şanzımanlar (Islak ve Kuru Kavrama)

Tiptronik Nedir?
Vites yükseltme ve düşürmenin direksiyondaki kulakçıklarla (paddle shift) (+ -) veya vites kolunun ileri-geri hareketiyle yapılabildiği otomatik şanzımanlara tiptronik şanzıman denir. Tiptronik şanzıman yarı otomatik de olabilir tam otomatik de olabilir. Tiptronik sistemi ilk Porsche geliştirmiştir.

A) TAM OTOMATİK ŞANZIMAN ÇEŞİTLERİ
Klasik Tam Otomatik Şanzımanlar:
Tam otomatik şanzımanlarda kavrama olarak tork konvertörü bulunur ve planet dişli sistemleri kullanılır. Debriyaj-kavrama görevini bir hidrolik kavrama olan tork konvertörü yerine getirirken, vites kademelerini planet dişlilerde oluşan dişli oranları meydana getirir. Hidrolik Ünite, Elektrovalf grubu, yağ pompası, dişli sistemi gibi temel bölümlerden oluşur. Şanzımanın çalışması, şanzıman kontrol ünitesi (ecu) tarafından yönetilir. Gerçek tam otomatik şanzıman olan bu sistem, en iyi otomatik şanzıman konforunu verirken, yakıt tüketiminde artışa sebep olur. Vites değişimleri, planet dişli setlerindeki dişlilerin durdurulması (fren-brake) ve birbirine kavraştırılması (kavrama-clutch) ile oluşturulur. Vites kolunda P, R, N, D, S , L, D2, D3 gibi konumlar bulunur. En önemli otomatik şanzıman üreticileri Alman ZF ve Japon Aisin firmalarıdır.

En mükemmel tam otomatik şanzımanlar: ZF-8HP (arkadan çekişli) ve ZF-9HP (önden çekişli) tork konvertörlü tam otomatik şanzımanlardır. (ZF: ZF Friedricshafen: Alman şanzıman üreticisi)

Tam otomatik araçlar ve kullandıkları şanzımanlar:
Opel- AT6
Peugeot Citroen- EAT6 (Aisin)
Fiat- AT6
Mercedes- G-Tronic
Bmw- ZF Otomatik Şanzıman
Honda- (kendi üretimi tam otomatikler ve CVT şanzımanlar)
Audi-Volkswagen- Aisin ve ZF otomatik şanzımanları

CVT Otomatik Şanzıman – Continuously Variable Transmission (CVT) Sürekli Değişken Transmisyon):
Vites oranlarının dişlilerdeki sabit kademeli olarak değil de, sürekli olarak değişebildiği otomatik şanzıman türüne CVT şanzıman denir. Çapları değiştirilebilen bir giriş ve bir çıkış kasnağının, dönüş oranları oluşturması mantığıyla çalışır. Hidrolik kumandalı kasnaklar arasındaki bağlantı çelik kayış ile sağlanır. Sonsuz vites kademesi sunabildiğinden dolayı, bir içten yanmalı motor için en ideal ve en verimli vites kutusudur. Kontrol ünitesi yazılımıyla vites kademeleri oluşturulabilir ve sürücünün vites yükseltip düşürmesi sağlanabilir. Cvt şanzımanlar için Japon şanzımanı denebilir; Nissan, Honda, Toyota, Subaru, Mitsubishi, bu şanzıman tipini en çok kullanan otomotiv üreticileridir.

*Toyota: Multidrive s , e-CVT
*Nissan X-Tronic
*Honda: CVT
*Subaru: Lineartronic CVT
*Audi: Multitronic
*Mercedes: Autotronic
(Bkz: CVT Şanzıman Nedir?) (Bkz: CVT Şanzıman Nasıl Çalışır?)

B) YARI OTOMATİK ŞANZIMAN ÇEŞİTLERİ
*Tek Kavramalı Yarı Otomatik Şanzımanlar (Robotize Otomatikleştirilmiş Mekanik Şanzımanlar):
Vites değiştirme ve debriyaja basma görevini elektromekanik veya elektrohidrolik sistemler yapar. Şanzımanın dişli yapısı ve vites dişlileri – senkromeçler tamamen manuel şanzımanla aynıdır. Vites geçişleri daha fazla hissedilir, tam otomatik şanzımana ve çift kavramalı şanzımana göre sürüş konforu daha azdır. Kavrama (debriyaj) kuru tiptir (klasik baskı-balata). Manuel şanzımana en yakın, otomatikleştirilmiş (robotize) şanzımandır. Örnek:
*Opel Easytronic,
*Fiat Dualogic,
*Toyota Multimode-MMT-M/M,
*Peugeot – Citroen ETG5 – ETG6 Şanzıman
*Volkswagen Shiftmatic.
*Honda i-Shift

*Çift Kavramalı Yarı Otomatik Şanzımanlar (DTC-EDC-DSG-Powershift):
Çift kavrama bulunur ve çift giriş mili bulunur. Kuru çift kavrama (2 adet baskı-balata) (en yaygın kullanım) ve Islak çift kavrama (çok diskli hidrolik kavrama) olarak iki çeşidi kullanılır. Vites değiştirme ve debriyaja basma görevini mekatronik ünite (şanzıman beyni-ECU) yönetiminde, elektromekanik veya elektrohidrolik sistemler yapar. Şanzımanın dişli yapısı ve vites dişlileri – senkromeçler manuel şanzımanla çok benzerdir-aynıdır. Fakat vites değiştirme biçimi ve çalışma prensibi tek kavramalıdan farklıdır, sürüşte bir sonraki vites önseçimle seçilir ve aslında vites değiştirme sırasında kavrama-giriş mili değiştirilir. Tam otomatik şanzımana göre geçişler daha çok hissedilirken, tek kavramalı yarı otomatik şanzımana göre çok daha az hissedilir. Yakıt tüketimi en az olan otomatik şanzıman tipi budur. Dizel otomatik araçlarda en çok çift kavramalı otomatik şanzıman kullanılır. Yarı otomatik şanzımanlar sıklıkla DCT (Dual Clutch Transmission) olarak anılır. Daha fazla bilgi için (Bkz: Çift Kavramalı Şanzımanlar ve Çeşitleri)

Çift kavramalı yarı otomatik araçlar ve kullandıkları şanzımanlar:
*Audi-Volkswagen-Seat-Skoda DSG şanzıman (Bkz: DSG Şanzıman Özellikleri)
*Audi S-Tronic
*Mercedes-Benz Sequentronic – Sprintshift
*Renault EDC Şanzıman (Bkz: Renault EDC Şanzıman Özellikleri)
*Ford-Volvo Powershift
*Fiat DCT (Bkz: Fiat DCT Şanzıman Özellikleri)
*Bmw M DCT
*Hyundai DCT
*Dacia Easy R
*Honda 8-DCT (Bu şanzıman Tork konvertörlü, henüz TR’ye gelmedi)